150 χρόνια μετά την αναγνώριση της νόσου, η αιτία της πολλαπλής σκλήρυνσης παραμένει μυστήριο. Δεν φαίνεται να υπάρχει κανένας λόγος, αλλά υπάρχουν διάφοροι παράγοντες κινδύνου που καθιστούν πιθανότατα την εμφάνισή της.

Μπορεί να αναρωτιέστε εάν κάνατε κάτι που να προκάλεσε την σκλήρυνση κατά πλάκας ή αν θα μπορούσατε να σταματήσετε να σας συμβεί. Η απάντηση είναι όχι.
Κανείς δεν θα μπορούσε να σας συμβουλεύσει πως να αποφύγετε την ΣΚΠ.

Οι παράγοντες κινδύνου για την σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πολύ συνηθισμένοι και χιλιάδες άνθρωποι εκτίθενται σε αυτές καθημερινά, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό νοσεί. Είναι πιθανό ότι πολλοί από αυτούς τους διαφορετικούς παράγοντες πρέπει να έρθουν μαζί για να προκαλέσουν σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά κανείς δεν ξέρει για το ποιος θα νοσήσει και ποιος όχι.

Η πιο ευρέως διαδεδομένη θεωρία είναι ότι, είναι μια αυτοάνοση ασθένεια - όπου κανονικά το ανοσοποιητικό σύστημα, το οποίο πρέπει να σταματά μόνο τα εισβάλλοντα μικρόβια, στη περίπτωση αυτή το ανοσοποιητικό σύστημα προσβάλλει τη μυελίνη, τη λιπαρή πρωτεΐνη που καλύπτει τα νεύρα στο κεντρικό νευρικό σύστημα . Θεωρείται ότι, σε ανθρώπους που έχουν γενετική τάση, στη ΣΚΠ προκαλείται από άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως ιογενή λοίμωξη, κάπνισμα ή έλλειψη βιταμίνης D.

Εδώ, εξετάζουμε εν συντομία ορισμένους από τους πιθανούς παράγοντες κινδύνου.

Γενεσιολογία

Η σκλήρυνση κατά πλάκας δεν θεωρείται κληρονομική, καθώς δεν μεταδίδεται με προβλέψιμο τρόπο όπως κάποιες παθήσεις. Ορισμένα γονίδια καθιστούν πιο πιθανό ότι κάποιος αναπτύσσει τη νόσο, αλλά δεν είναι αρκετά σίγουρο έχοντας μόνο αυτά τα γονίδια καθώς και άλλοι παράγοντες είναι απαραίτητοι για την ενεργοποίησή της.
Αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος των άλλων μελών της οικογένειάς σας να τη κληρονομήσουν είναι μικρός.

Αν και υπάρχουν περιπτώσεις αρκετών μελών μιας οικογένειας που νοσούν με σκλήρυνση κατά πλάκας. Δεν είναι κληρονομική και η πλειοψηφία των ανθρώπων που νοσούν δεν έχουν προηγούμενο οικογενειακό ιστορικό της πάθησης. Μελέτες πανομοιότυπων δίδυμων, που έχουν ακριβώς την ίδια γενετική σύνθεση, δείχνουν ότι, δεν εξαρτάται αποκλειστικά μόνο από τα γονίδια. Εάν υπήρχε τέτοια περίπτωση, θα ήταν αναμενόμενο ότι ένα ταυτόσημο δίδυμο θα νοσούσε και αυτό από την ίδια πάθηση.

Μελέτες έχουν δείξει ότι αντί του ένα προς ένα του κινδύνου, ο πραγματικός κίνδυνος για τα πανομοιότυπα δίδυμα, όταν ο ένας έχει σκλήρυνση κατά πλάκας, είναι περίπου ένα προς τέσσερα. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχει κάποιος άλλος παράγοντας ή παράγοντες που προκαλούν ορισμένους ανθρώπους με συγκεκριμένη γενετική για να νοσήσουν. Σήμερα θεωρείται ότι ένας από τους παράγοντες μπορεί να είναι μια μόλυνση.

Μόλυνση

Στις αρχές του εικοστού αιώνα η έρευνα επικεντρώθηκε στην ιδέα ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας προκαλείται άμεσα από έναν μολυσματικό παράγοντα. Αυτή η ερεύνα απέτυχε να βρει θετικά αποτελέσματα. Η μεταγενέστερη έρευνα, η οποία συνεχίζεται, επεξεργάζεται τη θεωρία ότι, αντί να αποτελεί άμεση αιτία, μια λοίμωξη, ενεργεί ως σκανδάλη που πυροδοτεί ένα στοιχείο και ξεκινάει από μια σειρά συμβάντων σε μερικούς ανθρώπους που νοσούν σε μια χρονική περίοδο.

Έχουν διερευνηθεί πολλοί ιοί, όπως η ανεμοβλογιά, ιλαρά, παρωτίτιδα, ασθένειας του Carre και ένας αριθμός ιών του έρπητα. Πρόσφατη έρευνα έχει εξετάσει και τον ιό Epstein-Barr (EBV), έναν πολύ κοινό ιό που προκαλεί αδενοπάθεια σε μερικούς ανθρώπους. Ωστόσο, εάν υπάρχει ένας συγκεκριμένος ιός ή ένας συνδυασμός ιών που προκαλεί σκλήρυνση κατά πλάκας, ο ακριβής μηχανισμός δεν έχει ακόμη να προσδιοριστεί.

Βιταμίνη D

Είναι γνωστό ότι η σκλήρυνση κατά πλάκας είναι πιο συνηθισμένη στις χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από τον ισημερινό. Μία εξήγηση για αυτή την παρατήρηση μπορεί να είναι ότι, η μικρότερη έκθεση στο ηλιακό φως οδηγεί σε υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης της νόσου.
Η βιταμίνη D παράγεται από το δέρμα όταν εκτίθεται στο φως του ήλιου. Θεωρητικά, με χαμηλότερη έκθεση στον ήλιο, θα υπάρξει λιγότερη βιταμίνη D που παράγεται από το σώμα. Αυτό έχει οδηγήσει στην υπόθεση ότι η χαμηλή έκθεση στο ηλιακό φως και η επακόλουθη παραγωγή χαμηλής βιταμίνης D πυροδοτεί την ανάπτυξη της ΣΚΠ.

Διεξάγονται μελέτες για τη διερεύνηση τόσο του ρόλου της βιταμίνης D ως προστατευτικού παράγοντα κατά της ανάπτυξης της σκλήρυνσης κατά πλάκας όσο και ως θεραπεία.

Κάπνισμα

Υπάρχουν ολοένα και περισσότερες ενδείξεις ότι το κάπνισμα αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τα άτομα που νοσούν. Το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει βλάβη στους πνεύμονες που τελικά καθιστά και το κεντρικό νευρικό σύστημα ευάλωτο σε επιθέσεις στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Το κάπνισμα καθιστά επίσης τη πιθανότητα ότι ένα άτομο με ΣΚΠ θα προχωρήσει σε πιο σοβαρά συμπτώματα και αναπηρία.

Διαλύτες

Μια μελέτη του 2018 διαπίστωσε ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι η μακροχρόνια έκθεση σε διαλύτες όπως εκείνες σε χρώματα, βερνίκια και κόλλες θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα κινδύνου για σκλήρυνση κατά πλάκας.

Ευσαρκία

Η αυξημένη συχνότητα της σκλήρυνσης κατά πλάκας αντιστοιχεί στην αύξηση της παχυσαρκίας στον κόσμο, αυτό πιστεύουν μερικοί επιστήμονες ότι, υπάρχει ένας αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ τους.

Αρκετές μελέτες έχουν δείξει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας, αν είστε παχύσαρκοι, ιδιαίτερα αν είστε παχύσαρκοι στην παιδική ηλικία ή στην πρώιμη ενηλικίωση. Μια μελέτη του 2016 διαπίστωσε ότι η μετάβαση από το να είσαι «υπέρβαρος» (BMI> 25) σε «παχύσαρκα» (BMI> 30) είχε ως αποτέλεσμα 41% αύξηση του κινδύνου εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει μερικά γονίδια που σχετίζονται με την παχυσαρκία και σχετίζονται επίσης με τη σκλήρυνση κατά πλάκας. Αυτό σημαίνει ότι αν είστε γενετικά πιθανόν να γίνετε παχύσαρκοι, είστε επίσης πιο ευάλωτοι στη ΣΚΠ.

Η σχέση μεταξύ παιδικής παχυσαρκίας και ΣΚΠ είναι ιδιαίτερα έντονη στα κορίτσια. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με τα υπέρβαρα κορίτσια που τείνουν να περνούν την εφηβεία νωρίτερα και έχοντας υψηλότερα επίπεδα ορμονών εκείνη την εποχή. Μια άλλη θεωρία είναι ότι ο περίσσιος λιπώδης ιστός διεγείρει τη φλεγμονή και ενισχύει την πιθανότητα ανάπτυξης ΣΚΠ. Ο λιπώδης ιστός τείνει επίσης να κάνει τη βιταμίνη D λιγότερο διαθέσιμη στο σώμα, αν και η επίδραση της παχυσαρκίας στον κίνδυνο της ΣΚΠ δεν οφείλετε αποκλειστικά από τη βιταμίνη D.

Συνδυασμένοι παράγοντες

Το 2011, μια μελέτη έδειξε ότι η συνδυασμένη επίδραση της έκθεσης στον ιό Epstein Barr και τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας. Οι ερευνητές μελέτησαν νοσοκομειακές εισαγωγές ατόμων με σκλήρυνση κατά πλάκας στην Αγγλία επί επτά χρόνια μέχρι το 2005 και επίσης άτομα που είχαν αδενοπάθεια. Συγκρίθηκαν με τα δεδομένα για το φως του ήλιου την ίδια περίοδο. Η ανάλυση της έκθεσης στο ηλιακό φως αφορούσε το 61% της διαφοράς μεταξύ υψηλών και χαμηλών ποσοστών σκλήρυνσης κατά πλάκας σε ολόκληρη τη χώρα. Η συνδυασμένη επίδραση του ηλιακού φωτός και της αδενοπάθειας σήμαινε ότι μπορεί να αυξηθεί στο 72% της διακύμανσης.

Μια παρόμοια μελέτη εξέτασε τη σχέση μεταξύ της ύπαρξης γενετικής ευαισθησίας για την ΣΚΠ και το κάπνισμα. Στη Σουηδία, το 20% όλων των περιπτώσεων με σκλήρυνση κατά πλάκας σχετίζεται με το κάπνισμα ή το παθητικό κάπνισμα. Ωστόσο, μεταξύ των ανθρώπων με ΣΚΠ που έχουν ευαίσθητο γενετικό τύπο, το 41% σχετίζεται με το κάπνισμα ή το παθητικό κάπνισμα. Αυτό δείχνει ότι εάν έχετε την γενετική τάση να νοσήσετε, το κάπνισμα κάνει τον κίνδυνο χειρότερο.

Υπάρχει μια προσομοίωση αλληλεπίδρασης μεταξύ παιδικής παχυσαρκίας και μόλυνσης με EBV και μελλοντικού κινδύνου ανάπτυξης ΣΚΠ. Οι νέοι με BMI άνω των 27 ετών, οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε λοίμωξη με EBV, είχαν 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ΣΚΠ.


Πηγή: www.mstrust.org.uk